ในจำนวนโบราณสถานนอกเขตกำแพงเมืองสุโขทัยทั้งหมดนั้น ไม่มีวัดแห่งใดมีอาณาบริเวณกว้างขวางเท่ากับวัดพระพายหลวง ซึ่งล้อมรอบด้วยคูน้ำขนาดใหญ่ที่เรียกว่า "คูแม่โจน" เลยสักแห่ง แค่เพียงเหตุผลนี้ย่อมแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของวัดแห่งนี้ในสมัยโบราณได้อย่างดี

ทว่าหากได้เข้ามาชมโบราณสถานในวัดแล้ว จะพบว่ามีโบราณสถาน สร้างขึ้นในแนวทิศตะวันออก – ทิศตะวันตกของวัด โดยมี "ปรางค์" สามองค์เรียงอยู่บนฐานเดียวกันในแนวทิศเหนือ-ใต้เป็นสถาปัตยกรรมประธาน สร้างด้วยศิลาแลง ปรางค์องค์กลางและองค์ด้านทิศใต้นั้น ส่วนยอดพังทลายลงมาแล้ว เหลือเพียงส่วนเรือนธาตุ แต่ปรางค์ด้านทิศเหนือคือสิ่งที่น่าสนใจ เพราะนอกจากจะมีเรือนยอดอยู่ในสภาพที่สมบูรณ์แล้ว ลายปูนปั้นก็ยังเหลือร่องรอยอยู่ค่อนข้างมาก มีทั้งพระพุทธรูป รูปพระสาวก รูปเทวดา ลายกนก และลายพรรณพฤกษา ให้ชื่นชมความงามได้เต็มอิ่มภายในห้องครรภคฤหะของปรางค์เหล่านี้ยังมีแท่นฐานรูปเคารพตั้งอยู่ แต่รูปเคารพไม่ปรากฏอยู่แล้ว ลักษณะเหล่านี้ชี้ให้เราทราบว่าเป็นศิลปกรรมในอิทธิพลของขอม ด้านหน้าปรางค์ทั้งสามมีวิหารหลวง ถัดจากวิหารหลวง มีเจดีย์ทรงเหลี่ยมที่มีซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปอยู่โดยรอบ หากสังเกตดีดีจะพบว่าพระพุทธรูปบางองค์ถูกโบกปูนทับ แสดงให้เห็นว่ามีการก่อสร้างเพิ่มเติมโดยปรับเปลี่ยนรูปแบบของเจดีย์ คงแก้ไขจากเจดีย์ทรงเหลี่ยมแบบลำพูนให้กลายเป็นเจดีย์ดอกบัวตูมแบบที่นิยมในสมัยอาณาจักรสุโขทัย

ถัดออกไปทางด้านหน้าวัด จะพบสถาปัตยกรรมที่สันนิษฐานว่าเป็นมณฑปพระสี่อิริยาบถ ด้วยยังมีแกนของอาคารที่มีพระพุทธรูปซึ่งแม้จะทรุดโทรมมากแล้วแต่ก็พอจับเค้าได้ว่าเป็นพระยืน 1 องค์ นั่ง 2 องค์ และเดินอีก 1 องค์เหลืออยู่ ด้านหน้าของพระเดิน หรือพระลีลา มีซากก่ออิฐที่สันนิษฐานว่าเป็นพระพุทธรูปนอนประดิษฐานอยู่ ทำให้วิหารพระสี่อิริยาบถแห่งนี้น่าสนใจ เพราะสร้างพระนอนแยกออกมาจากแนวแกนของอาคาร อาจเป็นเพราะมีข้อจำกัดเรื่องขนาดพื้นที่ที่มีความกว้างไม่เพียงพอกับการสร้างพระนอน ทำให้มีผู้สันนิษฐานว่ามณฑปพระสี่อิริยาบถแห่งนี้อาจถูกสร้างขึ้นเป็นแห่งแรกๆ ของสุโขทัย

รูปแบบสถาปัตยกรรมที่หลากหลายของสิ่งก่อสร้างหลักของวัดนี้ นักวิชาการเชื่อว่าเป็นผลมาจากความสำคัญของวัดที่เริ่มต้นมาตั้งแต่สมัยขอมเรืองอำนาจอยู่ในสุโขทัย และแม้กาลเวลาและการเมืองจะเปลี่ยนไป แต่ความสำคัญของวัดไม่เคยเปลี่ยน จึงมีการสร้างสิ่งก่อสร้างใหม่เพิ่มเติม ขยายพื้นที่ออกมาทางด้านหน้าวัด ตามแนวทิศตะวันออก-ตะวันตก

ดังนั้นในปี พุทธศักราช 2525 เมื่อรัฐบาลไทยมีโครงการจะสร้างอนุสรณ์สถานแห่งชาติ ขึ้นในกรุงเทพมหานคร และดำริจะค้นหาดินจาก 7 สมรภูมิรบที่สำคัญในประวัติศาสตร์ไทยไปบรรจุไว้ยังสถานที่นั้น ประจวบกับมีการขุดสำรวจจนถึงรากฐานของปรางค์องค์ทิศเหนือของวัดพระพายหลวง ซึ่งเชื่อว่าอยู่ในยุคเดียวกับช่วงขอมสบาดโขลญลำพงมีอำนาจ และศูนย์กลางของเมืองสุโขทัยในเวลานั้นคือวัดแห่งนี้ ดินในชั้นนั้นจึงร่วมสมัยกับสงครามปลดแอกสุโขทัย นำโดยพ่อขุนบางกลางท่าว และพ่อขุนผาเมือง จึงนำดินบริเวณนั้นไปยังอนุสรณ์สถานแห่งชาติ ดังกล่าว

ข้อมูลติดต่อ

ชื่อผู้ติดต่อ :

อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย

ที่อยู่ :

อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ต.เมืองเก่า อ.เมืองสุโขทัย จ.สุโขทัย 64210

เบอร์โทรศัพท์ :

055-697-527

พิกัด :

17.029257, 99.699699

Facebook :

อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย

ข้อมูลทั่วไป

วันทำการ :

ทุกวัน

เวลาทำการ :

แนะนำให้เยี่ยมชมก่อนเวลา 18.00 น. (ห่างจากบ้านชุมชน ไม่ค่อยมีการสัญจรไปมาหลังเวลานี้)

สถานที่ตั้ง :

อยู่นอกอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ทางทิศเหนือ ประมาณ 2.9 กิโลเมตร

การเดินทาง :

รถจักรยาน รถจักรยานยนต์ รถยนต์ส่วนตัว รถไฟฟ้าเช่าขับเอง

ชมทัศนียภาพ

พักผ่อน

เรียนรู้ประวัติศาสตร์

หาประสบการณ์

เติมเต็มจิตวิญญาณ

โบราณสถาน

เดินเท้า

ปั่นจักรยาน

สามล้อเครื่อง

รถราง

Information Center

ที่จอดรถ

จุดถ่ายภาพ

ตำนานพระร่วง

ป้ายแผนที่

กษัตริย์เสด็จ

กิจกรรมแบบเดี่ยว

กิจกรรมแบบกลุ่ม

เพื่อความรู้์

กิจกรรมกลางแจ้ง

จุดสังเกต

วัดพระพายหลวง ตั้งอยู่นอกอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยทางทิศเหนือของกำแพงเมืองสุโขทัย ตั้งอยู่กลางน้ำตรงข้ามกับหอพระพุทธสิริมารวิชัย

ที่ตั้ง

ตั้งอยู่นอกอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ทางทิศเหนือของกำแพงเมืองสุโขทัย ตั้งอยู่กลางน้ำ ตรงข้ามกับหอพระพุทธสิริมารวิชัย

แผนที่

สิ่งที่ต้องห้ามพลาด

ปรางค์ 3 องค์

ศิลปะยุคเริ่มแรกของสุโขทัย

ประติมากรรมปูนปั้นยุคสุโขทัย

ลวดลายปูนปั้นของปรางค์ด้านทิศเหนือ ความสนุกของการเที่ยวชมโบราณสถานคือการสังเกต ดังนั้นการใช้เวลาเพื่อชมความงดงามละเอียดของลวดลายปูนปั้นจึงมีคุณค่าอย่างมาก และสำหรับผู้ชื่นชอบการถ่ายภาพแล้ว ภาพปูนปั้นเหล่านี้อาจช่วยให้ภาพถ่ายของคุณน่าสนใจขึ้นกว่าเดิมอีกมาก

ด้านทิศใต้ของวัด ในเขตคู่แม่โจน มีวัดพระพายหลวง (ใหม่) ตั้งอยู่ภายในวัดมีวิหารประดิษฐานพระพุทธรูปไสยา (นอน) ซึ่งจำลองด้วยโลหะขนาดเท่าพระพุทธไสยาองค์จริงที่เคยประดิษฐานอยู่ในเขตโบราณสถานมาแต่เดิม ก่อนที่รัชกาลที่ 4 จะโปรดฯ ให้เชิญไปยังวัดบวรนิเวศวิหาร กรุงเทพมหานคร จนถึงปัจจุบัน นับเป็นพระพุทธรูปไสยาศิลปะสุโขทัยที่หาชมได้ยากยิ่ง

ข้อแนะนำ

อากาศค่อนข้างร้อน ควรพกร่ม หรือ หมวก และน้ำดื่ม ระหว่างการเยี่ยมชม

แสงแดดจ้า ควรทาโลชั่นกันแดด เพื่อป้องกันผิวไหม้

หากเดินทางเยี่ยมชมในเวลาค่ำ ควรทายากันยุง เนื่องจากบริเวณทางเข้าหน้าวัดมีสระน้ำที่มียุงชุกชุม

วัดพระพายหลวง ถือเป็นวัดที่สำคัญแห่งหนึ่งของเมืองสุโขทัย นักท่องเที่ยวควรจะศึกษาข้อมูลมาเบื้องต้นเพื่อให้เข้าใจและสามารถซึมซับประวัติศาสตร์ได้อย่างถ่องแท้

ข้อควรระวัง

หากเดินทางโดยลำพัง ให้ระมัดระวังความปลอดภัย

อย่าปีนป่าย โบราณสถาน ในจุดที่เจ้าหน้าที่เตือน

โปรดปฏิบัติตามคำเตือนของเจ้าหน้าที่อย่างรัดกุม

โปรดระวังสัตว์มีพิษ เช่น งู ตะขาบ หรือ ผึ้ง เป็นต้น

วัดนี้อยู่นอกเขตชุมชน เปลี่ยว ไม่แนะนำให้เดินทางมาเองคนเดียว ในเวลากลางคืน